verdiepend artikel
De kracht van coherentie
Stress
De natuur heeft balans als streefwaarde. Stress omvat de dingen die het dynamisch evenwicht bedreigen, op fysiek, emotioneel, mentaal, sociaal gebied en/of in gedrag. Het leven zit vol met contrasten en stressbronnen, uit omgevingsvariabelen en uit persoonlijke variabelen. Stress is een belasting van lichaam en geest als reactie op dagelijkse spanningen en problemen. Wanneer je stress ervaart, dan maakt het lichaam zich meteen klaar om te reageren op de bron van stress. Het is een waarschuwingssignaal van het lichaam, dat er ergens onbalans is.
Stress helpt je om scherp te blijven en alert te reageren. Het is een activatietoestand in het zenuwstelsel. Bij stress wordt het gaspedaal, de sympathicus, geactiveerd. Als reactie hierop gaat het lichaam het stress-response hormoon cortisol aanmaken. Een chronisch verhoogde cortisolspiegel gaat ten koste van de gezondheid bevorderende hormonen, zoals oxytocine, serotonine en DHEA. Hierdoor word je gevoeliger voor het ontwikkelen van onder andere spierspanningsklachten, angsten, depressiviteit, slaapstoornissen, concentratieproblemen, gewichtstoename, spijsverteringsproblemen, chronische pijn, hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten.
Innerlijke batterij
De stressreactie heeft als doel om je weer in balans te brengen. Wanneer de adrenaline en cortisol te lang en te hoog aanwezig zijn, dan is dit schadelijk voor de gezondheid. Stress leidt, door de verhoogde adrenaline- en cortisolspiegel, tot lichamelijke, emotionele, geestelijke en sociale veranderingen. Dit geeft veranderingen in waarneming, gedrag, prestaties, relaties, welzijn en gezondheid. Met name het gevoel van machteloosheid kan een killing factor zijn binnen stress. Want machteloosheid brengt onder andere angst, over-drive en/of passieve freeze en dit werkt verkrampend, uitputtend en lamleggend.
Stress heeft meer impact dan je vaak denkt, dan je lief is en dan gezond voor je is. Energie raakt op door grote energielekken als ziekte, relatieproblemen, verlies van een dierbare, werkdruk, werkeloosheid en/of gebrek aan zingeving. Van belang om te weten is dat kleinere energielekken, zoals frustratie, ergernis, ongeduld en onzekerheid, over de hele dag opgeteld het zelfde effect kunnen hebben. Deze subtiele, onprettige emoties, die ongemerkt op de achtergrond een rol spelen, lijken op het parkeren van je auto met de lichten aan: je innerlijke batterij wordt langzaam maar zeker leeg getrokken. Er is dus een relatie tussen enerzijds je veerkracht, energie en stress en anderzijds hoe jij je voelt, denkt en je gedraagt.
De kern van de HeartMath methode is:
hoe dichter je het moment van zelfregulatie kan brengen bij het moment van stress, hoe effectiever.
Trauma
Bij trauma-in-de-achtergrond zien we het risico van een doorlopend piek-dal patroon. Want niet-ontladen stress zit vaak nog opgeslagen in het zenuwstelsel, met als gevolg allerlei vaak onbegrepen klachten zoals (spier)spanningsklachten, fysieke onrust, angst, slecht slapen, etc. Vroege, nare ervaringen uit het verleden kunnen een oppervlakkige ademhaling hebben geactiveerd, die als ‘normaal’ voelt. Door de mate van hartcoherentie te meten kan bewustwording en verandering teweeg worden gebracht. Deze ademhalingstechniek kan worden getraind waarbij je leert opkomende stress, negatieve emoties en/of lichamelijke onrust beter op te vangen en effectiever hiermee om te gaan. Bij een verstoorde werking van het brein -zoals bij CPTSS / PTSS-, kan dit het (trauma)herstel ondersteunen door hart en hersendelen weer beter met elkaar te laten communiceren. Met hartcoherentie oefeningen wordt de harthersenverbinding gestimuleerd.
Tool
De meeste therapie is gericht op verandering door anders te gaan denken (via hoofd), maar het lijf volgt veelal maar beperkt of niet: dat merk je bijvoorbeeld aan spierspanning, hoge adem, slecht slapen, fysieke onrust. Hartcoherentietraining kan je ondersteunen om je zenuwstelsel te kalmeren en om een meer coherent hartritmepatroon te ontwikkelen. HeartMath is een lichaamsgerichte methode om je autonoom zenuwstelsel te reguleren, in het tempo en vanuit taal van het lichaam. Daarom is het van belang om je bewust te worden van je eigen innerlijke toestand en om de rol van stress, emoties, sensitisatie en coherentie te begrijpen in jouw eigen specifieke situatie. De kern van de HeartMath methode is: hoe dichter je het moment van zelfregulatie kan brengen bij het moment van stress, hoe effectiever. Hartritmevariabiliteit is een krachtige tool om eerder en beter grip te krijgen vóór, tijdens en na kortdurende of langdurige stress. Veerkracht is je vermogen om gezond om te gaan met en te herstellen van lastige situaties. Veerkracht is de energie die je voor fysieke, mentale, emotionele en sociale processen nodig hebt. Je leert vaardigheden om verbinding te maken met je eigen lichamelijke gewaarwordingen, emoties, gedachten en gedrag.
Beïnvloeden
Emoties hebben een groot effect op de hartritmevariabiliteit. Wanneer je gestrest bent dan worden je rem- en gaspedaal onregelmatig en onrustig ingetrapt, wat zorgt voor een meer schokkerig hartritmevariabiliteit patroon. Dit ziet er wat hoekig uit. We noemen dit incoherent. Een langdurig incoherent hartritme heeft op korte termijn negatieve gevolgen voor je spierspanning en presteren, en op langere termijn voor je algehele gezondheid.
Hartritme en ademhaling zijn nauw met elkaar verbonden. De ademhaling is een factor die het hartritme kan beïnvloeden: wanneer je inademt, versnelt je hart en stijgt de hartfrequentie. Wanneer je uitademt, vertraagt je hart en de hartfrequentie. Als je wat dieper inademt en vervolgens wat langer uitademt in een rustig en regelmatig tempo, ontstaat er een meer harmonieus golvend patroon in het hartritme. Dit noemen we een coherent hartritme, wat samenhangt met meer fysieke rust, welzijn, verhoogd prestatieniveau en betere gezondheid.
Coherentie
Door middel van een biofeedbacktraining kan je de samenhang tussen hartritme, emoties en lichamelijke gewaarwordingen leren inzien en vergroten. Het regelmatig oefenen van meer en/of langere momenten van samenhang tussen emoties en de toestand van het zenuwstelsel kan zorgen voor het ervaren van meer balans in lijf en leven, voor een (meer) harmonieus en melodieus geheel.
Om een meer coherent patroon te creëren oefen je met een gelijkmatige ademhaling, waarbij je je voorstelt dat je door je hart ademt. Door deze focus aan te brengen, creëer je een meer harmonieus en coherent patroon in het ritme van het hart. Hiermee breng je weer orde aan in het zenuwstelsel en daarmee vergroot je je veerkracht en persoonlijke effectiviteit.
Meten is weten
Biofeedback op hartritme geeft inzicht in wat je gewoonlijk niet ziet, maar vaak wel voelt (bijvoorbeeld als ‘opgejaagd’), namelijk wat stress doet met het hart en met het besturingssysteem: het rem- en gaspedaal. En wat je daaraan kan doen.
De biofeedbackmeting – met behulp van de emWave Pro- laat zien hoe gedachten en emoties het hart en zenuwstelsel beïnvloeden. Het programma laat direct zien hoe snel jouw stemmingen en emotionele reacties op stress jouw hartritme beïnvloeden.
Daardoor word je je bewust van patronen die leiden tot energieverlies. Met behulp van verschillende technieken leer je om energielekken te dichten, energie op te laden en energie vast te houden.
Wel-zijn
De kern van een biofeedbacktraining is dat veerkracht groter wordt naarmate je meer energie hebt. De effecten zijn direct merkbaar, zichtbaar en meetbaar: het helpt je om sneller te leren schakelen in de toestanden van je zenuwstelsel. Biofeedback ondersteunt in het vergroten van lichaamsbewustzijn, flexibiliteit, emotieregulatie, stress- /energiemanagement, vitaliteit en welzijn. Door te oefenen met energiemanagement zorg je voor je eigen energiereserves en daarmee voor je eigen biologische, psychologische en praktische veerkracht, persoonlijke effectiviteit, innerlijke keuzevrijheid en optimalisering van gezondheid.
Je welzijn wordt onder andere zichtbaar in je vermogen om vanuit je levenskracht te ontwikkelen en je daarbij aan te kunnen passen aan veranderende levensomstandigheden: eigen regie te voeren in het licht van fysieke, emotionele, mentale en sociale uitdagingen van het leven.
Zelfregulatie
Gezondheid is een proces waardoor je je gevoel van coherentie kan behouden, dat wil zeggen het vermogen om evenwichtig te kunnen functioneren bij veranderingen in jezelf en in de relatie met je omgeving. Zelfregulerende vaardigheden kunnen worden gezien als een strategie die het aangeboren vermogen om een gewenst niveau van gezondheid en welzijn te bereiken bepaalt en ontwikkelt. Door gericht gebruik te maken van zelfregulerende technieken leer je om actief bij te dragen aan het bijstellen en verlichten van ongewenste fysieke, mentale en/of emotionele klachten. Door te oefenen met de technieken ontwikkel je vaardigheden tot een way of life om beter met huidige uitdagingen om te gaan, energie lekken te dichten en verbruikte energie aan te vullen en energiereserves op te bouwen, ofwel veerkracht vergroten.
Zelfregulatie is een gezondheidsversterkende zelfmanagementactiviteit, die de motivatie voor en bewuste controle over activiteiten van het leven kan ondersteunen, zoals slaap, beweging, voeding, fysiologische functies (adem, hartslag, spierspanning), emotionele toestand en cognitieve activiteiten (in jezelf praten, concentratie). Je wordt aangespoord om je fysieke, emotionele en mentale gesteldheid in het nu te accepteren en verantwoordelijkheid te dragen voor een bijdrage in je gezondheidsversterking.