verdiepend artikel
Fight, flight, freeze
Adrenaline is één van de hormonen die cruciaal voor ons is om te kunnen terugvechten of vluchten, wanneer we worden geconfronteerd met gevaar. In gevaar reageren mensen fysiek met een tijdelijke verhoging van hun stresshormonen. Zodra het gevaar is geweken, lossen de hormonen op en keert het lichaam terug naar de normale staat.
Mobilisatie: vechten of vluchten
Adrenaline is één van de hormonen die cruciaal voor ons is om te kunnen terugvechten of vluchten, wanneer we worden geconfronteerd met gevaar. In gevaar reageren mensen fysiek met een tijdelijke verhoging van hun stresshormonen. Zodra het gevaar is geweken, lossen de hormonen op en keert het lichaam terug naar de normale staat.
Bij getraumatiseerde mensen gaan de fysieke effecten op de organen onverminderd door, totdat ze aandacht beginnen te eisen door middel van een ziekte of een kwaal als slaapstoornissen.
Een verhoogde adrenalineproductie gaat gepaard met een daling in de aanmaak van serotonine, het hormoon waardoor we ons goed voelen. In tijden van gevaar of oorlog zijn we gebaat bij een hoog adrenaline- en laag serotoninegehalte. Want deze combinatie zorgt ervoor dat we dan de benodigde reactie kunnen geven om te overleven: vechten of vluchten. Echter, wanneer trauma en stress langdurig op de voorgrond blijven –zoals bij PTSS en ontwikkeltrauma-, dan kunnen dagelijkse stressfactoren overdreven reacties opwekken. Dit kan het gevoel van ‘opgejaagd’ in je lijf geven, van een wervelwind in je hoofd die steeds maar doorgaat.
Het lichaam leidt ons altijd naar huis, als we eenvoudig kunnen leren om de sensatie te vertrouwen en er lang genoeg bij te blijven om de juiste actie, beweging, inzicht of gevoel te onthullen.
Pat Ogden
Immobilisatie: verstijven of lamgelegd
Naast adrenaline komen in de ‘freeze’ ook andere chemische stoffen vrij, de zogenaamde opioïden. Het zijn natuurlijke, op heroïne lijkende stoffen. Lichaamseigen opioïden zijn: endorfine (een pijnstillende stof) en enkefaline (verlaagt de staat van bewustzijn) en dynorfine (controleert onder andere het hongergevoel). Wanneer een stroom van opioïden wordt vrijgelaten, heeft dat een kalmerende, pijnverdovende werking en geeft het een gevoel van psychologische afstand tot wat er gebeurt.
Het is belangrijk om ons te realiseren dat het ons lichaam niet uitmaakt HOE we een trauma overleven: het enige wat het lichaam boeit is DAT het het trauma overleeft. Als het lichaam inschat dat het gunstig is om gevoelloos te worden of te dissociëren, dan stopt de adrenaline productie en begint het opioïden in het systeem te pompen. Dit heeft als gevolg dat het verzet wordt opgeheven en overgegaan wordt tot een passieve afweerreactie. Met maar één doel: overleven.
Herstel
De adrenaline-reactie staat bekend als hyperarousal. De opioïde-reactie staat bekend als onderarousal.
Zowel de hyperarousal als de onderaraousal leiden tot een gevoel van verlies van controle en daardoor tot een gevoel van opperste machteloosheid. Deze reacties hielpen mensen om te overleven, maar kunnen gaandeweg voor ernstige problemen zorgen op andere gebieden in het leven.
Veerkracht is het vermogen om te kunnen herstellen van tegenspoed. Veerkracht is het tegenovergestelde van hulpeloosheid. Nadat we onze vecht- of vluchtreactie hebben gehad en ons gaspedaal (sympathicus) geactiveerd is geweest, is het noodzaak om veerkracht te ontwikkelen: we moeten nu ons rempedaal (parasympaticus) activeren om ons weer veilig en voldaan te voelen. Wanneer we terugkeren naar rust en ontspanning, zowel neurologisch als fysiologisch, dàn is veerkracht ontwikkeld. Weer in je (veer)kracht komen is de acceptatie van persoonlijke autoriteit. Veerkracht is een dynamische vorm van aarden.
Veerkracht is de kracht of het vermogen om terug te keren naar je oorspronkelijke staat van ontspanning, kalmte en zelfexpressie na moeilijke levenservaring. Om je weer veilig en voldaan te kunnen voelen.
Het lichaam leidt ons altijd naar huis, als we eenvoudig kunnen leren om de sensatie te vertrouwen en er lang genoeg bij te blijven om de juiste actie, beweging, inzicht of gevoel te onthullen.
Pat Ogden